Tuesday 12 January 2016

Kereban dikena dalam ngajar pengelandik macha


Teks Ensera

Sambe Pelanduk Nyera deka makai Telu Manuk Anak Mensia

Empai lama ti udah Pelanduk bisi dipeda bejalai junuk-junuk ba emperan Sungai Arus ngiga buah buan. Bedau tentu lama iya udah bejalai, iya pan betemu enggau Tekura. Peda Tekura rerangap ngiga daun riang.
Nyadi lebuh sida udah tinduk magang malam nya, Dia Tekura nya ngiga kekira mansutka diri ari timpa nya. Nyau ke puas timpa nya ke bekinsit laban iya semalam-malam nya, seninjik bendar nyau datai ba lubang. Tekura nya tadi labuh lalu tepanggai ba tansang manuk di baruh rumah. Iya pan lalu tegamaka utai segala lichin dalam tansang nya. "Nama utai tu kini," ku ati iya.
Hari pan nyau deka tawas. Iya lalu ngalih-ngalihka utai ke segala nya, apin ga iya nemu utai nya. Hari pan nyau tawas ke tawas, nya baru iya meda utai nya burak. "Tu mih telu manuk anak mensia kini. Idup mih nyawa tu, "ku iya bejaku kediri enda inggar. Iya lalu muai diri ari tansang manuk nya ke baruh nabanka telu nya pulai ngagai Pelandok.
Semina udah dipeda pun emperawan ke alai Pelandok natka diri, dia Tekura lalu ngangau. "Oi Joy! Idup nuan? "Ku iya. Enda nyaut ga Pelandok, semina nelentangka diri. Mata bekalih, nyawa rangap-rangap, dilah melulur. Tekura pan datai dia, meda mata Pelandok bekalih, dilah melulur, nyawa bepupu.
"Mati mih Joy tu dih. Lebu endar aku mai telu tu ke iya, "ku Tekura bejaku kediri. "Nadai Joy tu dih. Tikauka telu manuk tu, "ku iya.
Ninga iya deka nikauka telu manuk nya, nya baru Pelandok nguit-nguitka iku iya. Mata pan Enchelak mimit.
"Nama nya tau Menchelak dih," ku ati Tekura. Nya baru iya negu tubuh Pelandok.
"Idup nuan Joy?" Ku iya.
"Akai-rai Joy. Kada apus hari tu lagi. Tak tesat endar asai seput tu, "ku Pelandok. Jaku iya apas-apas, enda tentu didinga.
Tekura madahka diri bisi bulih telu manuk anak mensia. "Perangapka nyawa nuan Joy. Aku nyapi nuan, "ku Tekura.
Pelandok lalu merangapka nyawa iya. Tekura lalu nepu telu nya ngagai nyawa iya, lalu pechah ba nyawa iya tepangka ba taring iya. Telu nya lalu ditelan iya. Udah nya iya lalu manjung madahka nyawa diri idup. "Idup meh nyawa tu enti asai tu," pia ku iya nganu Tekura. Iya pan lalu angkat ngenjingka patung diri, laban nyau tepenat lama dibai iya tinduk nganti Tekura ke datai mai telu.
"Kering asai tulang tu Joy. Bejalai tua, "ku iya nganu Tekura. "Barang iya mih, enti nuan nyau boleh," ku Tekura.


Ensera- Kangkik

Dulu kelia bisi nembiak laki siku nama iya Kangkik. Kangkik diau enggau sida apai indai ba umai. Pengawa ke paling dikerindu ke Kangkik iya nya nginti. Udah ngirup pagi ari siti, Kangkik berunding ka nginti. "Indai aku ka nurun nginti", ku Kangkik madah ngagai indai iya. "Alai lah", saut indai iya. Kangkik pun nurun mai baur ginti iya, enggau umpan perut manuk ti baru disasat indai iya tadi. "Kini ke Kangkik?" apai iya nanya indai iya, laban meda Kangkik nadai ba rumah. "Kini ke agi, ti enda nginti", indai iya nyaut.
Apai mina ngiling ke pala aja ninga saut indai iya. Tagang nadai meh guna, ku ati iya. Pulai ke cerita Kangkik ke nurun nginti, bejalai meh tudah Kangkik niti tebing sungai semak rumah iya. Nu kelama bejalai Kangkik pun nu udah jauh ari rumah iya, nu masuk ke kampung. Ba kampung bisi siti lubuk ke selalu alai Kangkik nginti. Lubuk nya sigi mayuh ikan. Kangkik pun ngelekat ke umpan ba mata ginti. Iya duduk ba tebing lubuk nya nganti ikan tauka labi makai umpan. Tang enda mukai-mukai ari nya nasib Kangkik enda manah. Nadai ikan makai umpan iya, anang ke makai negu di enda. Ngau kelama, mansa tupai. "Nama gaga nuan Kangkik?", Tupai nanya Kangkik ke benung nginti. "Nginti, tang apin ga udah bulih" saut Kangkik. "Nama umpan nuan Kangkik?", Tanya tupai baru. "Perut manuk, disasat indai aku pagi tadi", saut Kangkik. Tupai lalu mupuk. Udah nya, mansa rusa. "Nama gaga nuan Kangkik?", Tanya rusa. "Nginti, tang apin ga bulih", saut Kangkik. "Nama umpan nuan Kangkik?", Tanya rusa baru. "Perut manuk, disasat indai aku pagi tadi", saut Kangkik. Rusa lalu mupuk. Matahari pun majak niki, ari pun ka ka ngagat. Kangkik nu bepeluh nadai ka bulih agi.
Mansa tengiling. "Nama gaga nuan Kangkik?", Tanya tengiling. "Nginti, tang apin ga bulih", saut Kangkik. "Nama umpan nuan Kangkik?", Tanya tengiling baru. "Perut manuk, disasat indai aku pagi tadi", saut Kangkik. Tengiling pun mupuk. Apin lama udahnya, mansa jelu mayau. "Nama gaga nuan Kangkik?", Tanya jelu mayau. "Nginti, tang apin ga bulih", saut Kangkik. Nama umpan nuan Kangkik? ", Tanya jelu mayau." Perut manuk, disasat indai aku pagi tadi ", saut Kangkik. Jelu mayau pun mupuk.
Nu udah ngalih ari, nadai ka Kangkik bulih nama. Nang tak enda ngekebut ginti iya. Kangkik nu ringat laban nadai kala iya pirun ti nginti. Taja pia iya agi ga nginti. Mayuh bala jelu bukai mansa bala sida bengkang, enturunn, kera, kijang, tekura serta mayuh agi, semua nanya nama gaga iya, nama umpan iya. Saut Kangkik baka saut iya ngagai sida rusa, tengiling, tupai enggau jelu mayau. Kangkik pun nu lelak ditanya bala jelu. Ari pun udah lemai, ikan nadai ga bulih. Kangkik nu ringat. Enda mukai-mukai mansa remaung. "Nama gaga nuan Kangkik?" tanya remaung . "Nginti!, enda meda nuan aku tu benung megai ginti. mestilah nginti ", saut Kangkik kasar, laban ngeransi ke diri ti enda bulih-bulih ikan." Anang ringat, aku nanya aja ", ku remaung." Nama umpan nuan Kangkik? ", tanya remaung baru. Laban Kangkik ke ringat, iya pan nyaut "perut apai, perut indai nuan!". "Patut apai enggau indai enda pulai-pulai. Padu udah disasat nuan kena nuan nginti. Lagi asai nuan, ku empa ", remaung pun ringat lalu ngagai Kangkik.
Kangkik belanda sepengelaju ke ulih. Kangkik nuan datai ba tisi lebak. Ba baruh lebak nya bisi lubuk ke mayuh baya. Kangkik niki pun kayu semak lebak nya. Remaung pun nu semak pun kayu nya. "Kangkik nurun nuan! Ukai main agi berani meruti perut apai enggau indai aku kena nginti ", ku remaung. Mansa tudah pelanduk." Nama gaga nuan, remaung? "Tanya pelanduk ngagai remaung." Nya ka munuh Kangkik, abis diperuti iya perut apai enggau indai aku kena iya nginti. Ni nya danti kau pulai sida apai, sida indai ", saut remaung lalu ngekadah ka pala iya ngagai pun kayu. Kangkik takut amat." Ngin Kangkik deh ", ku pelanduk muncung ke mulut iya ngagai ayuk Kangkik ba lubuk ba baruh lebak." Ba pun kayu nya ayuk iya, iya empu nyin ba lubuk ", ko pelanduk bula ke remaung. Laban kelalu ringat, remaung enda berunding panjai lalu terjun ke lubuk ba baruh lebak nya, nama deh diempa baya meh remaung. Kangkik meri terima kasih ngagai pelanduk laban udah nulung iya. Kangkik pan pulai ke rumah.


Asal Batu Bui
            Dulu kelia, bisi sebuah rumah panjai ba Nanga Amut. Nyadi ba rumah panjai nya, bisi siku indai tuai orang ke benama  Bui.  Nyadi hari siti lebuh ke lepa pengawa, seraya ke nganti maya ngetau,  Bui baka selama mai bala pangan iya mansai. Sida mansai tungga ulu Sungai Amut.
Sehari-harinya sida sebuat mansai, nyau datai ke maya ngetu merarau,dia deh bala pangan iya mai  Bui ngetu. Tang  Bui baka ke enda ninga. Bui majak ngalih ka batu sereta lalu ngangkat ke pemansai iya. Dia iya meda pemansai iya bulih ikan empelasi. Bui lalu beguai nangkap ikan nya lalu ditepu iya ba raga kerising. Tang enda mukai-mukai ikan empelasi nya engkechit lalu labuh ba tusu iya. Meda utai ti amat nyelai nya, dia iya lalu ngelekai ketawa.
“Orang laki enda kala megai tusu aku, empelasi,” pia ko   Bui.
Dia deh bala sida sebuat ke mansai lalu sama ketawa.
            Enda lama udahnya, dia deh mua hari lalu bebali petang deka kudi. Kabut enggau  ujan nyadi naka pemalat. Nama agi deh, sida  Bui sebuat lalu bebali nyadi batu. Nya alai, nyentukka saharitu, batu nya agi mengkang bisi dipeda ba ulu Sungai Amut. Lalu batunya dikumbai orang dia Batu Bui.
Nya kebuah orang ketuai selalu nagang kitai ketawa ke jelu tauka utai nyelai dipeda.



Ensera Kelia Jelu Enggau Mensia

Pejalai apai orang ke paip bendar ngiga ulu lungga entelah anak iya

Lebuh bala jelu terubah nemu diri balat tusah tegal anak mensia ke mula betebangka kayu, besungkurka bukit, bepunaska kampung jerung, sida lalu begelumu sereta b'asuh-asuh munuh sereta nagang Anak Mensia terus ngereja pengawa nya. Tang nyau keleju, sida lalu enda tetemuka bakani ku jalai munuh sereta nagang Anak Mensia.

Bup Tasik Alai ke disalin ari bup jaku Inglis tulis Mervyn Skipper ulih niang aya (Tan Sri Datuk) Gerunsi Lembat seduai Pancras Eddy nya nyerita enggau penuh pasal aum bala jelu enggau semua utai idup dalam babas ke deka nagang anak mensia berimba menua, betebang kayu, begagaka jalai, rumah enggau mayuh utai bukai.

Laban ke lalu enda nemu ni chara ti patut sereta ngasi kena nagang Anak Mensia, nya alai semua bala jelu ke bisi penemu d'asuh mansutka magang. Tang mayuh ari sida nya mantaika penemu sida enggau jalai nusui cherita enggau ensera ke udah nyadi ngichaka nya ulih mai penemu baru ngagai bala ke enggau baum dia.

Nyadi siku ari bala ke nusui ensera nya Sawa. Ku Sawa, nyadi dulu kelia, bisi dua iku melaki bini. Laki iya nya penama Pa Kelau.

Seduai tu punas, sereta selalu minta anak lelaki ngagai Petara. Besari-sari meh seduai besampi Petara meri anak lelaki.

Nyadi hari siti seduai turun k'umai. Datai ba umai, seduai enda gawa laban tembu berundingka penyamai enti bisi anak lelaki, lalu bisi nyangkung seduai iya gawa, laban ke sama udah tuai lalu enda tentu kungang agi.

Benung seduai ke bejaku-jaku dia, seduai bisi meda Menaul manggum Tikus ngelayang ari atas seduai. Tikus nya tadi lalu dilengkaka Menaul nya tadi lalu labuh semak kaki Pa Kelau, lalu d'ambi iya.

"Peda nuan deh wai," ku Pak Kelau nganu bini iya, "pemanah anak Tikus tu, iya ga lelaki. Anak tua lah tu diberi Petara ari langit nyin, "ku iya.

Lalu dibai seduai meh anak Tikus nya tadi pulai kerumah, lalu datai di rumah, lalu diberi seduai iya baju mirah sereta lalu d'intu seduai baka ngintu anak diri empu.

Tudah anak Tikus nya tadi ngasi bendar ka seduai, nemu nulung seduai iya gawa d'umai, pulai lemai nemu bendar ga nulung Pak Kelau ngema padi. Maka utai enda berani ngambi kediri enti nadai ari asuh seduai melaki bini nya.

Nyau kelama-lama anak Tikus nya tadi pen mansang besai ga, nyau bujang bendar. Gamal tudah ga chukup penyigat, mina bisi penyelaie mimit laban mulut tudah tuai ti munching.

Meda anak diri nyau bujang, Pak Kelau seduai bini iya pen nyau berunding deka ngiga ka iya bini ngambika beranak betelesak lalu bisi ngidupka seduai ke nyau udah tuai lebuh nya.

"Nya alai tu Igat," ku Pak Kelau nanya anak iya, "baka nuan nyau bujang raya, numbas bendar umur alai ngatur diri. Nya ala kami duai indai nuan nyau betati deka ngiga ka nuan bini, "ku apai iya.

"Tak pengundi nuan indu kitai ditu," pia ku Pak Kelau.

"Aku apai," ku Tikus nya tadi, "ukai enggai bebini, tang enggai bebini ka indu kitai di menua tu. Laban indu kitai di menua tu beli magang lalu tegar bendar ngerising. Enti aku bebini, aku enggai enda jadi enggau utai ke pemadu bekuasa dalam dunya tu, "pia ku saut iya enggau apai iya.

Ninga nya lalu tusah ati meh Pa Kelau. Iya lalu madah tekala nya ngagai bini iya.

"Aku udah bejaku enggau anak tua," ku Pak Kelau madah ngagai bini iya, "tang iya tak mutus bendar ati enggai bebini indu kitai menua ditu, laban ku iya indu kitai menua ditu kelalu tegar ngerising, nyau selalu rangkai ngeli. Nya alai enti sema iya bebini iya enda tau enda jadi enggau utai ti pemadu bekuasa di dunya tu. Nama utai ti pemadu bekuasa dalam dunya tu deh, bisi kala ninga orang nyebut tauka ngenang nuan? "Pia ku Pak Kelau nanya tudah bini iya.

Tak ngenjing nya nyaut bini Pak Kelau, mina demuh aja. Semalam sehari iay nadai bemunyi, berunding ka jaku anak seduai nya tadi, lalu bisi mega berasai tegepang mimit ninga anak seduai ke madah bala indu sida menua nya kelalu tegar ngerising. Udah nya baru iya bulig runding madah ngagai Pak Kelau.

"Dalam penemu aku, retuai," ku iya, "nadai utai ke lebih agi bekuasa ari Matahari," ku iya bejaku enggau laki iya.

"Enti munyi nya, nurun meh aku tu ngiga Matahari," pia ku Pak Kelau, "tang bela makai dulu aku tu, nyau engkerau buah lemba tu," ku iya nganu bini iya.

Badu makai, Pak Kelau lalu nurun ngiga tunga Matahari padam. Bejalai meh tudah tuai, niki bukit, melunggang tinting, ngilika ai, nguluka sungai, tanjung dipuntang ngenyadika diri lengkas agi tetemuka Matahari.

Nyau kelama-lama baru iya manggai ba munggu semak alai Matahari padam. Dia tudah tuai lalu changuk-changuk duduk nganti Matahari ke mansa. Lebuh iya meda Matahari nyau semak, sereta disadang iya ninga kangau, iya lalu nyapa.

"O Matahari!" Ku iya, "anak aku diatu nyau bujang raya, chukup umur alai ngatur diri, tang iya enggai jadi enggau indu kami semenua laban indu kami din bagas ngerising ku iya. Nya alai anak aku deka jadi enggau utai ke pemadu bekuasa ba dunya tu. Kati ku nya deh Matahari, ukai nuan ke pemadu bekuasa ba dunya tu? "Ku Pak Kelau, nyau enggau seput laban empa pengangat kena panchar Matahari ke kelalu semak.

"Ukai!" Ku Matahari, "ukai aku ke pemadu bekuasa dalam dunya tu. Remang deh besai agi kuasa ari aku laban sida suah ngelindung aku, nya alai manah nuan kin ngiga samar, "ku Matahari ngajar Pak Kelau.

Angkat ga Pak Kelau ari nya. Bukit diturun, bukit ditiki, nguluka sungai, ngilika ai, lalu niki munggu laban atas munggu nya bisi Remang.

"O Remang," ku iya, ngangau Remang begada-gadai enggai ka Remang tegepang tekenyit lalu pambar. "Anak aku diatu nyau bujang bendar lalu chukup umur alai ngatur diri bebini, awak ka bisi bini mela makai, tang iya enggau jadi enggau indu kami menua din laban ku iya bala indu kami menua tegar bendar ngerising. Iya keras minta giga ka aku utai ke pemadu bekuasa di dunya tu. Kati ku deh Remang, ukai nuan utai ti pemadu bekuasa di dunya tu? "Ku tudah Pak Kelau nyapa Remang.

"Ribut besai agi kuasa ari aku," ku Remang, "laban kia iya ngasuh aku bejalai, kia ga tunga aku mindah," ku Remang nyaut Pak Kelau.

Angkat ga Pak Kelau ari nya ngiga tunga Ribut. Nyau kelama iya ke bejalai, baru iya niki ngagai tuchung bukit sigi ke tinggi bendar, dia iya betemu enggau Ribut ke baru belabuh muput ka Remang.

"Amat meh Ribut tu bekuasa," ku ati Pak Kelau din, meda Remang ngenjing pambar-pambar kena puput enggau sepu Ribut. Enda liat agi ati iya ngemataka dia, lalu dikangau ka iya Ribut.

"O Ribut!" Ku iya, "anak aku diatu udah bujang bendar, kami duai indai iya deka ngatur iya bebini ngambika bisi enggau iya begulai. Tang iya enggai jadi enggau indu kami menua laban sida bagas ngerising. Iya keras deka jadi enggau utai ti pemadu bekuasa dalam dunya tu. Ukai nuan tu orang ke pemadu bekuasa ba dunya tu kini? "Ku iya.

Ninga nya, lalu ngetu Ribut muputka Remang lalu nilik ngagai tunga Pak Kelau.

"Ukai aku ke pemadu bekuasa di dunya tu, aya," ku Ribut nganu Pak Kelau, "Bukit lebih agi kuasa ari aku, laban puas bendar aku bepuput ngelaungka iya," ku Ribut. Ninga munyi nya, lalu mutar ngagai Bukit ga tudah Pak Kelau.

"Enti munyi nya, nuah meh Bukit jadi enggau anak aku," ku iya. Lama Bukit demeram ninga jaku nya. Ukai enggai jadi enggau anak nuan ga aku aya, "ku Bukit," tang kuasa aku enda berapa besai, laban bisi utai ke mit bendar berumah dalam badan aku, nya baru utai ke pemadu besai kuasa dalam dunya tu.

"Utai nya selalu nebuk aku, diatu nyau deka kebus tubuh aku tu ditebuk iya," pia ku Bukit nganu Pak Kelau. "Seharitu balat pemedis kaki aku tu udah ditebuk sereta dikerituk iya, awal enda para aku tu ila deh," ku Bukit serabana ka pemedis diri.

Udah Pak Kelau mending cherita Bukit nya, lalu nurun meh tudah tuai ngagai kaki Bukit, lalu ngiga utai ke pemadu bekuasa di dunya tu. Datai itya ba kaki Bukit, lalu tilik iya kia, jenguk kia-kia, nadai ga meda utai nyelai.

Nyau kelama baru iya tepedaka utai kerus-kerus ngeraus tanah ngaga lubang. Tilik iya semak agi, peda iya Tikus.

"O," ku ati Pak Kelau din "tu deh utai ke pemadu bekuasa ku Bukit tadi."

Tak lalu ditangkap iya Tikus nya tadi, lalu terus bai iya pulai kerumah sida. Datai din lalu disua iya ngagai anak bujang iya.

Sereta meda anak dara Tikus nya anak bujang iya lalu manjung naka penginggar-nginggar empa pengaga ati, laban apai iya Pak Kelau udah ngenataika peminta iya.

"Tu baru indu ka bini aku," ku iya, "lama bendar aku udah nganti lalu irau ati takut ka nuan enda bulih," ku iya nganu apai iya.

Lepas nya lalu begulai meh seduai nya tadi, sereta lalu ngaga sarang seduai empu ba kaki Bukit.

Nya alai tak kini-kati pan Tikus deka mali nyadi mensia, enda meh ulih, laban dia tadi kitai udah ninga, ku Sawa sereta lalu nguap.

Nyawa iya ke ensera nya tadi nyau tendu setendu, lalu bisi engkuam mimit ba ujung ensera laban iya empu ngantuk, ukai bala orang ke ninga ngantuk.

Ba pengujung ensera pala Sawa pan nyau luga-luga balat agi ngantuk. Ensera iya abis, tudah tuai pan tinduk ga.

Kebuah ke balat ngantuk nya, laban iya ke agi kenyang sereta berat udah bekau nelan uduk Anak Mensia ke bisi ngeluga iya nyalak sebedau iya d'asuh sida nusui ensera tadi.



Kereban Video 


 

Video 1 : Ngelala Konsonan ORST

 

Video 2 : Ngelala urup vokal




Kereban Grafik




Gambar 1


Gambar 2



Gambar 3




Gambar 4 




Gambar 5



Gambar 6 

No comments:

Post a Comment