Teks Ensera
Sambe Pelanduk Nyera deka makai Telu Manuk Anak Mensia
Empai lama ti udah Pelanduk bisi
dipeda bejalai junuk-junuk ba emperan Sungai Arus ngiga buah buan. Bedau tentu
lama iya udah bejalai, iya pan betemu enggau Tekura. Peda Tekura rerangap ngiga
daun riang.
Nyadi lebuh sida udah tinduk magang
malam nya, Dia Tekura nya ngiga kekira mansutka diri ari timpa nya. Nyau ke
puas timpa nya ke bekinsit laban iya semalam-malam nya, seninjik bendar nyau
datai ba lubang. Tekura nya tadi labuh lalu tepanggai ba tansang manuk di baruh
rumah. Iya pan lalu tegamaka utai segala lichin dalam tansang nya. "Nama
utai tu kini," ku ati iya.
Hari pan nyau deka tawas. Iya lalu
ngalih-ngalihka utai ke segala nya, apin ga iya nemu utai nya. Hari pan nyau
tawas ke tawas, nya baru iya meda utai nya burak. "Tu mih telu manuk anak
mensia kini. Idup mih nyawa tu, "ku iya bejaku kediri enda inggar. Iya
lalu muai diri ari tansang manuk nya ke baruh nabanka telu nya pulai ngagai
Pelandok.
Semina udah dipeda pun emperawan ke
alai Pelandok natka diri, dia Tekura lalu ngangau. "Oi Joy! Idup nuan? "Ku
iya. Enda nyaut ga Pelandok, semina nelentangka diri. Mata bekalih, nyawa
rangap-rangap, dilah melulur. Tekura pan datai dia, meda mata Pelandok bekalih,
dilah melulur, nyawa bepupu.
"Mati mih Joy tu dih. Lebu endar
aku mai telu tu ke iya, "ku Tekura bejaku kediri. "Nadai Joy tu dih.
Tikauka telu manuk tu, "ku iya.
Ninga iya deka nikauka telu manuk
nya, nya baru Pelandok nguit-nguitka iku iya. Mata pan Enchelak mimit.
"Nama nya tau Menchelak
dih," ku ati Tekura. Nya baru iya negu tubuh Pelandok.
"Idup nuan Joy?" Ku iya.
"Akai-rai Joy. Kada apus hari tu
lagi. Tak tesat endar asai seput tu, "ku Pelandok. Jaku iya apas-apas,
enda tentu didinga.
Tekura madahka diri bisi bulih telu
manuk anak mensia. "Perangapka nyawa nuan Joy. Aku nyapi nuan, "ku
Tekura.
Pelandok lalu merangapka nyawa iya.
Tekura lalu nepu telu nya ngagai nyawa iya, lalu pechah ba nyawa iya tepangka
ba taring iya. Telu nya lalu ditelan iya. Udah nya iya lalu manjung madahka
nyawa diri idup. "Idup meh nyawa tu enti asai tu," pia ku iya nganu Tekura.
Iya pan lalu angkat ngenjingka patung diri, laban nyau tepenat lama dibai iya
tinduk nganti Tekura ke datai mai telu.
"Kering asai tulang tu Joy.
Bejalai tua, "ku iya nganu Tekura. "Barang iya mih, enti nuan nyau
boleh," ku Tekura.
Ensera- Kangkik
Dulu kelia bisi nembiak laki siku
nama iya Kangkik. Kangkik diau enggau sida apai indai ba umai. Pengawa ke
paling dikerindu ke Kangkik iya nya nginti. Udah ngirup pagi ari siti, Kangkik
berunding ka nginti. "Indai aku ka nurun nginti", ku Kangkik madah ngagai
indai iya. "Alai lah", saut indai iya. Kangkik pun nurun mai baur
ginti iya, enggau umpan perut manuk ti baru disasat indai iya tadi. "Kini
ke Kangkik?" apai iya nanya indai iya, laban meda Kangkik nadai ba rumah.
"Kini ke agi, ti enda nginti", indai iya nyaut.
Apai mina ngiling ke pala aja ninga
saut indai iya. Tagang nadai meh guna, ku ati iya. Pulai ke cerita Kangkik ke
nurun nginti, bejalai meh tudah Kangkik niti tebing sungai semak rumah iya. Nu
kelama bejalai Kangkik pun nu udah jauh ari rumah iya, nu masuk ke kampung. Ba
kampung bisi siti lubuk ke selalu alai Kangkik nginti. Lubuk nya sigi mayuh
ikan. Kangkik pun ngelekat ke umpan ba mata ginti. Iya duduk ba tebing lubuk
nya nganti ikan tauka labi makai umpan. Tang enda mukai-mukai ari nya nasib Kangkik
enda manah. Nadai ikan makai umpan iya, anang ke makai negu di enda. Ngau
kelama, mansa tupai. "Nama gaga nuan Kangkik?", Tupai nanya Kangkik
ke benung nginti. "Nginti, tang apin ga udah bulih" saut Kangkik.
"Nama umpan nuan Kangkik?", Tanya tupai baru. "Perut manuk,
disasat indai aku pagi tadi", saut Kangkik. Tupai lalu mupuk. Udah nya,
mansa rusa. "Nama gaga nuan Kangkik?", Tanya rusa. "Nginti, tang
apin ga bulih", saut Kangkik. "Nama umpan nuan Kangkik?", Tanya
rusa baru. "Perut manuk, disasat indai aku pagi tadi", saut Kangkik.
Rusa lalu mupuk. Matahari pun majak niki, ari pun ka ka ngagat. Kangkik nu
bepeluh nadai ka bulih agi.
Mansa tengiling. "Nama gaga nuan
Kangkik?", Tanya tengiling. "Nginti, tang apin ga bulih", saut
Kangkik. "Nama umpan nuan Kangkik?", Tanya tengiling baru.
"Perut manuk, disasat indai aku pagi tadi", saut Kangkik. Tengiling
pun mupuk. Apin lama udahnya, mansa jelu mayau. "Nama gaga nuan
Kangkik?", Tanya jelu mayau. "Nginti, tang apin ga bulih", saut
Kangkik. Nama umpan nuan Kangkik? ", Tanya jelu mayau." Perut manuk,
disasat indai aku pagi tadi ", saut Kangkik. Jelu mayau pun mupuk.
Nu udah ngalih ari, nadai ka Kangkik
bulih nama. Nang tak enda ngekebut ginti iya. Kangkik nu ringat laban nadai
kala iya pirun ti nginti. Taja pia iya agi ga nginti. Mayuh bala jelu bukai
mansa bala sida bengkang, enturunn, kera, kijang, tekura serta mayuh agi, semua
nanya nama gaga iya, nama umpan iya. Saut Kangkik baka saut iya ngagai sida
rusa, tengiling, tupai enggau jelu mayau. Kangkik pun nu lelak ditanya bala
jelu. Ari pun udah lemai, ikan nadai ga bulih. Kangkik nu ringat. Enda
mukai-mukai mansa remaung. "Nama gaga nuan Kangkik?" tanya remaung .
"Nginti!, enda meda nuan aku tu benung megai ginti. mestilah nginti
", saut Kangkik kasar, laban ngeransi ke diri ti enda bulih-bulih
ikan." Anang ringat, aku nanya aja ", ku remaung." Nama umpan
nuan Kangkik? ", tanya remaung baru. Laban Kangkik ke ringat, iya pan
nyaut "perut apai, perut indai nuan!". "Patut apai enggau indai
enda pulai-pulai. Padu udah disasat nuan kena nuan nginti. Lagi asai nuan, ku
empa ", remaung pun ringat lalu ngagai Kangkik.
Kangkik belanda sepengelaju ke ulih.
Kangkik nuan datai ba tisi lebak. Ba baruh lebak nya bisi lubuk ke mayuh baya.
Kangkik niki pun kayu semak lebak nya. Remaung pun nu semak pun kayu nya.
"Kangkik nurun nuan! Ukai main agi berani meruti perut apai enggau indai
aku kena nginti ", ku remaung. Mansa tudah pelanduk." Nama gaga nuan,
remaung? "Tanya pelanduk ngagai remaung." Nya ka munuh Kangkik, abis
diperuti iya perut apai enggau indai aku kena iya nginti. Ni nya danti kau
pulai sida apai, sida indai ", saut remaung lalu ngekadah ka pala iya
ngagai pun kayu. Kangkik takut amat." Ngin Kangkik deh ", ku pelanduk
muncung ke mulut iya ngagai ayuk Kangkik ba lubuk ba baruh lebak." Ba pun
kayu nya ayuk iya, iya empu nyin ba lubuk ", ko pelanduk bula ke remaung.
Laban kelalu ringat, remaung enda berunding panjai lalu terjun ke lubuk ba
baruh lebak nya, nama deh diempa baya meh remaung. Kangkik meri terima kasih ngagai
pelanduk laban udah nulung iya. Kangkik pan pulai ke rumah.
Asal Batu Bui
Dulu kelia, bisi sebuah rumah panjai
ba Nanga Amut. Nyadi ba rumah panjai nya, bisi siku indai tuai orang ke
benama Bui. Nyadi hari siti lebuh ke lepa pengawa, seraya
ke nganti maya ngetau, Bui baka selama
mai bala pangan iya mansai. Sida mansai tungga ulu Sungai Amut.
Sehari-harinya
sida sebuat mansai, nyau datai ke maya ngetu merarau,dia deh bala pangan iya
mai Bui ngetu. Tang Bui baka ke enda ninga. Bui majak ngalih ka
batu sereta lalu ngangkat ke pemansai iya. Dia iya meda pemansai iya bulih ikan
empelasi. Bui lalu beguai nangkap ikan nya lalu ditepu iya ba raga kerising.
Tang enda mukai-mukai ikan empelasi nya engkechit lalu labuh ba tusu iya. Meda
utai ti amat nyelai nya, dia iya lalu ngelekai ketawa.
“Orang
laki enda kala megai tusu aku, empelasi,” pia ko Bui.
Dia
deh bala sida sebuat ke mansai lalu sama ketawa.
Enda lama udahnya, dia deh mua hari
lalu bebali petang deka kudi. Kabut enggau
ujan nyadi naka pemalat. Nama agi deh, sida Bui sebuat lalu bebali nyadi batu. Nya alai,
nyentukka saharitu, batu nya agi mengkang bisi dipeda ba ulu Sungai Amut. Lalu
batunya dikumbai orang dia Batu Bui.
Nya
kebuah orang ketuai selalu nagang kitai ketawa ke jelu tauka utai nyelai
dipeda.
Ensera Kelia Jelu Enggau Mensia
Pejalai apai orang ke paip bendar
ngiga ulu lungga entelah anak iya
Lebuh bala jelu terubah nemu diri
balat tusah tegal anak mensia ke mula betebangka kayu, besungkurka bukit,
bepunaska kampung jerung, sida lalu begelumu sereta b'asuh-asuh munuh sereta
nagang Anak Mensia terus ngereja pengawa nya. Tang nyau keleju, sida lalu enda
tetemuka bakani ku jalai munuh sereta nagang Anak Mensia.
Bup Tasik Alai ke disalin ari bup
jaku Inglis tulis Mervyn Skipper ulih niang aya (Tan Sri Datuk) Gerunsi Lembat
seduai Pancras Eddy nya nyerita enggau penuh pasal aum bala jelu enggau semua
utai idup dalam babas ke deka nagang anak mensia berimba menua, betebang kayu,
begagaka jalai, rumah enggau mayuh utai bukai.
Laban ke lalu enda nemu ni chara ti
patut sereta ngasi kena nagang Anak Mensia, nya alai semua bala jelu ke bisi
penemu d'asuh mansutka magang. Tang mayuh ari sida nya mantaika penemu sida
enggau jalai nusui cherita enggau ensera ke udah nyadi ngichaka nya ulih mai
penemu baru ngagai bala ke enggau baum dia.
Nyadi siku ari bala ke nusui ensera
nya Sawa. Ku Sawa, nyadi dulu kelia, bisi dua iku melaki bini. Laki iya nya
penama Pa Kelau.
Seduai tu punas, sereta selalu minta
anak lelaki ngagai Petara. Besari-sari meh seduai besampi Petara meri anak
lelaki.
Nyadi hari siti seduai turun k'umai.
Datai ba umai, seduai enda gawa laban tembu berundingka penyamai enti bisi anak
lelaki, lalu bisi nyangkung seduai iya gawa, laban ke sama udah tuai lalu enda
tentu kungang agi.
Benung seduai ke bejaku-jaku dia,
seduai bisi meda Menaul manggum Tikus ngelayang ari atas seduai. Tikus nya tadi
lalu dilengkaka Menaul nya tadi lalu labuh semak kaki Pa Kelau, lalu d'ambi
iya.
"Peda nuan deh wai," ku Pak
Kelau nganu bini iya, "pemanah anak Tikus tu, iya ga lelaki. Anak tua lah
tu diberi Petara ari langit nyin, "ku iya.
Lalu dibai seduai meh anak Tikus nya
tadi pulai kerumah, lalu datai di rumah, lalu diberi seduai iya baju mirah
sereta lalu d'intu seduai baka ngintu anak diri empu.
Tudah anak Tikus nya tadi ngasi
bendar ka seduai, nemu nulung seduai iya gawa d'umai, pulai lemai nemu bendar
ga nulung Pak Kelau ngema padi. Maka utai enda berani ngambi kediri enti nadai
ari asuh seduai melaki bini nya.
Nyau kelama-lama anak Tikus nya tadi
pen mansang besai ga, nyau bujang bendar. Gamal tudah ga chukup penyigat, mina
bisi penyelaie mimit laban mulut tudah tuai ti munching.
Meda anak diri nyau bujang, Pak Kelau
seduai bini iya pen nyau berunding deka ngiga ka iya bini ngambika beranak
betelesak lalu bisi ngidupka seduai ke nyau udah tuai lebuh nya.
"Nya alai tu Igat," ku Pak
Kelau nanya anak iya, "baka nuan nyau bujang raya, numbas bendar umur alai
ngatur diri. Nya ala kami duai indai nuan nyau betati deka ngiga ka nuan bini,
"ku apai iya.
"Tak pengundi nuan indu kitai
ditu," pia ku Pak Kelau.
"Aku apai," ku Tikus nya
tadi, "ukai enggai bebini, tang enggai bebini ka indu kitai di menua tu.
Laban indu kitai di menua tu beli magang lalu tegar bendar ngerising. Enti aku
bebini, aku enggai enda jadi enggau utai ke pemadu bekuasa dalam dunya tu,
"pia ku saut iya enggau apai iya.
Ninga nya lalu tusah ati meh Pa
Kelau. Iya lalu madah tekala nya ngagai bini iya.
"Aku udah bejaku enggau anak
tua," ku Pak Kelau madah ngagai bini iya, "tang iya tak mutus bendar
ati enggai bebini indu kitai menua ditu, laban ku iya indu kitai menua ditu
kelalu tegar ngerising, nyau selalu rangkai ngeli. Nya alai enti sema iya
bebini iya enda tau enda jadi enggau utai ti pemadu bekuasa di dunya tu. Nama
utai ti pemadu bekuasa dalam dunya tu deh, bisi kala ninga orang nyebut tauka
ngenang nuan? "Pia ku Pak Kelau nanya tudah bini iya.
Tak ngenjing nya nyaut bini Pak
Kelau, mina demuh aja. Semalam sehari iay nadai bemunyi, berunding ka jaku anak
seduai nya tadi, lalu bisi mega berasai tegepang mimit ninga anak seduai ke
madah bala indu sida menua nya kelalu tegar ngerising. Udah nya baru iya bulig
runding madah ngagai Pak Kelau.
"Dalam penemu aku, retuai,"
ku iya, "nadai utai ke lebih agi bekuasa ari Matahari," ku iya bejaku
enggau laki iya.
"Enti munyi nya, nurun meh aku
tu ngiga Matahari," pia ku Pak Kelau, "tang bela makai dulu aku tu,
nyau engkerau buah lemba tu," ku iya nganu bini iya.
Badu makai, Pak Kelau lalu nurun
ngiga tunga Matahari padam. Bejalai meh tudah tuai, niki bukit, melunggang
tinting, ngilika ai, nguluka sungai, tanjung dipuntang ngenyadika diri lengkas
agi tetemuka Matahari.
Nyau kelama-lama baru iya manggai ba
munggu semak alai Matahari padam. Dia tudah tuai lalu changuk-changuk duduk
nganti Matahari ke mansa. Lebuh iya meda Matahari nyau semak, sereta disadang
iya ninga kangau, iya lalu nyapa.
"O Matahari!" Ku iya,
"anak aku diatu nyau bujang raya, chukup umur alai ngatur diri, tang iya
enggai jadi enggau indu kami semenua laban indu kami din bagas ngerising ku
iya. Nya alai anak aku deka jadi enggau utai ke pemadu bekuasa ba dunya tu.
Kati ku nya deh Matahari, ukai nuan ke pemadu bekuasa ba dunya tu? "Ku Pak
Kelau, nyau enggau seput laban empa pengangat kena panchar Matahari ke kelalu
semak.
"Ukai!" Ku Matahari,
"ukai aku ke pemadu bekuasa dalam dunya tu. Remang deh besai agi kuasa ari
aku laban sida suah ngelindung aku, nya alai manah nuan kin ngiga samar,
"ku Matahari ngajar Pak Kelau.
Angkat ga Pak Kelau ari nya. Bukit
diturun, bukit ditiki, nguluka sungai, ngilika ai, lalu niki munggu laban atas
munggu nya bisi Remang.
"O Remang," ku iya, ngangau
Remang begada-gadai enggai ka Remang tegepang tekenyit lalu pambar. "Anak
aku diatu nyau bujang bendar lalu chukup umur alai ngatur diri bebini, awak ka
bisi bini mela makai, tang iya enggau jadi enggau indu kami menua din laban ku
iya bala indu kami menua tegar bendar ngerising. Iya keras minta giga ka aku
utai ke pemadu bekuasa di dunya tu. Kati ku deh Remang, ukai nuan utai ti
pemadu bekuasa di dunya tu? "Ku tudah Pak Kelau nyapa Remang.
"Ribut besai agi kuasa ari
aku," ku Remang, "laban kia iya ngasuh aku bejalai, kia ga tunga aku
mindah," ku Remang nyaut Pak Kelau.
Angkat ga Pak Kelau ari nya ngiga
tunga Ribut. Nyau kelama iya ke bejalai, baru iya niki ngagai tuchung bukit
sigi ke tinggi bendar, dia iya betemu enggau Ribut ke baru belabuh muput ka
Remang.
"Amat meh Ribut tu
bekuasa," ku ati Pak Kelau din, meda Remang ngenjing pambar-pambar kena
puput enggau sepu Ribut. Enda liat agi ati iya ngemataka dia, lalu dikangau ka
iya Ribut.
"O Ribut!" Ku iya,
"anak aku diatu udah bujang bendar, kami duai indai iya deka ngatur iya
bebini ngambika bisi enggau iya begulai. Tang iya enggai jadi enggau indu kami
menua laban sida bagas ngerising. Iya keras deka jadi enggau utai ti pemadu
bekuasa dalam dunya tu. Ukai nuan tu orang ke pemadu bekuasa ba dunya tu kini?
"Ku iya.
Ninga nya, lalu ngetu Ribut muputka
Remang lalu nilik ngagai tunga Pak Kelau.
"Ukai aku ke pemadu bekuasa di
dunya tu, aya," ku Ribut nganu Pak Kelau, "Bukit lebih agi kuasa ari
aku, laban puas bendar aku bepuput ngelaungka iya," ku Ribut. Ninga munyi
nya, lalu mutar ngagai Bukit ga tudah Pak Kelau.
"Enti munyi nya, nuah meh Bukit
jadi enggau anak aku," ku iya. Lama Bukit demeram ninga jaku nya. Ukai
enggai jadi enggau anak nuan ga aku aya, "ku Bukit," tang kuasa aku
enda berapa besai, laban bisi utai ke mit bendar berumah dalam badan aku, nya
baru utai ke pemadu besai kuasa dalam dunya tu.
"Utai nya selalu nebuk aku,
diatu nyau deka kebus tubuh aku tu ditebuk iya," pia ku Bukit nganu Pak
Kelau. "Seharitu balat pemedis kaki aku tu udah ditebuk sereta dikerituk
iya, awal enda para aku tu ila deh," ku Bukit serabana ka pemedis diri.
Udah Pak Kelau mending cherita Bukit
nya, lalu nurun meh tudah tuai ngagai kaki Bukit, lalu ngiga utai ke pemadu
bekuasa di dunya tu. Datai itya ba kaki Bukit, lalu tilik iya kia, jenguk
kia-kia, nadai ga meda utai nyelai.
Nyau kelama baru iya tepedaka utai
kerus-kerus ngeraus tanah ngaga lubang. Tilik iya semak agi, peda iya Tikus.
"O," ku ati Pak Kelau din
"tu deh utai ke pemadu bekuasa ku Bukit tadi."
Tak lalu ditangkap iya Tikus nya
tadi, lalu terus bai iya pulai kerumah sida. Datai din lalu disua iya ngagai
anak bujang iya.
Sereta meda anak dara Tikus nya anak
bujang iya lalu manjung naka penginggar-nginggar empa pengaga ati, laban apai
iya Pak Kelau udah ngenataika peminta iya.
"Tu baru indu ka bini aku,"
ku iya, "lama bendar aku udah nganti lalu irau ati takut ka nuan enda
bulih," ku iya nganu apai iya.
Lepas nya lalu begulai meh seduai nya
tadi, sereta lalu ngaga sarang seduai empu ba kaki Bukit.
Nya alai tak kini-kati pan Tikus deka
mali nyadi mensia, enda meh ulih, laban dia tadi kitai udah ninga, ku Sawa sereta
lalu nguap.
Nyawa iya ke ensera nya tadi nyau
tendu setendu, lalu bisi engkuam mimit ba ujung ensera laban iya empu ngantuk,
ukai bala orang ke ninga ngantuk.
Ba pengujung ensera pala Sawa pan
nyau luga-luga balat agi ngantuk. Ensera iya abis, tudah tuai pan tinduk ga.
Kebuah ke balat ngantuk nya, laban
iya ke agi kenyang sereta berat udah bekau nelan uduk Anak Mensia ke bisi
ngeluga iya nyalak sebedau iya d'asuh sida nusui ensera tadi.
Kereban Video
Video 1 : Ngelala Konsonan ORST
Video 2 : Ngelala urup vokal
Kereban Grafik
Gambar 1
Gambar 2
Gambar 3
Gambar 4
Gambar 5
Gambar 6